مولانا یکی از بزرگان فرهنگ و ادب فارسی است که آثار و اندیشه های او بر متفکران و اندیشمندان بسیاری اثرگذار بوده است؛ به گونه ای که برخی مولاناپژوهان معتقدند در غرب، هیچ عارف و شاعری از دنیای اسلام به اندازه مولوی مشهور نیست. در این پژوهش سعی شده است از طریق افکار و اندیشه های این عارف فارسی گوی، الگویی برای تغییر نوع نگاه انسان به طبیعت ارائه شود که بر نوع نگاه وی به جهان و انسان مبتنی است. با این حال، در تبیین الگوی مستخرج از نظام فکری مولانا، اقدامی در ریشه یابی افکار و اندیشه های مولانا درباره این امر صورت نگرفته است؛ زیرا خود پژوهشی مستقل را می طلبد. تحقیق در زمینه معرفی رویکرد عرفانی مولانا به محیط زیست، افزودن بر وضوح قسمتی از اندیشه های این عارف شهیر، کوششی برای ارائه الگویی مناسب به منظور تغییر نوع نگرش انسان به طبیعتی و در نتیجه تغییر روند تخریب و نابودی منابع زیست محیطی است.
پژوهش حاضر پس از مقدمه در اولین بخش خود با عنوان محیط زیست، به بررسی معنا و مفهوم این موضوع و ارائه گزارشی از رویکردها و تعاریف مختلف در این زمینه پرداخته و در نهایت، رویکرد مختار این تحقیق ارائه شده است. همچنین در ادامه، تعامل انسان با طبیعت و نتایج آن، یعنی بحران های زیست محیطی مطرح شده و در ادامه راه حل چالش های زیست محیطی و جایگاه محوری انسان بررسی شده است.
در بخش دوم، رویکرده عرفانی مولانا به محیط زیست مطرح می شود. پس از نگاه مختصری به زندگی وی، مطالب این بخش در چهار فصل با عناوین «عناصر اصلی در جهان بینی مولانا»، «شاخصه ها و ویژگی های عالم از نگاه مولانا»، «جایگاه انسان در نظام هستی از نگاه مولانا» و «نگاه مولانا به عناصر و پدیده های طبیعی» تنظیم شده است.
در قسمت پایانی این بخش تلاش شده است تا الگوی ارائه شده از رویکرد زیست محیطی مولانا جنبه عینی تری داشته باشد. در این فصل آب (دریا)، گیاهان و جانوران از نگاه عارف بزرگ بررسی شده است.